"Thằng Bờm có cái quạt mo,
Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu,
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy trâu.
Phú ông xin đổi một xâu cá mè,
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mè.
Phú ông xin đổi một bè gỗ lim,
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy lim.
Phú ông xin đổi con chim đồi mồi,
Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mồi.
Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười..."
Người ta đọc xong thấy Bờm sao dại. Quạt mo lấy cái cuống mo cau rụng cắt tròn làm quạt, phe phẩy cho mát. Nhà quê nhiều cau vườn nào cũng có, bởi dân quê ăn cau trầu cái tục tự xưa, mo cau dễ kiếm nên không có chuyện bán mua, thích thì người ta đi xin đi lượm mà thôi. Ấy thằng Bờm có cái quạt mo mà được vị phú ông gạ đổi nhiều của cải thứ này thức khác. Mo cau đổi lấy được cả một lũ trâu bò...
Thật ra, đọc kỷ bài đồng dao, có chút ít vốn sống đã "đụng hàng" với mấy "nhà quê" xứ cau sẽ dễ thấy thằng Bờm này đâu có ngu có dại..
Tự vì là thế này:
Thứ nhứt, thằng Bờm nghèo khổ vì tài sản nó "có" chỉ là cái mo cau đi lượm được cầm trên tay. Nghèo khổ là bạn tri âm với đói rách thường cặp kè với nhau. Rách cần cái áo, đói cần miếng ăn, là lẽ tự nhiên cuộc đời. Mà Bờm thì chắc đang đói, đói cồn cào, đói phải cần ăn, không ăn tất chết đói. Một miếng khi đói bằng một gói khi no, quả nhiên Bờm phải cần lắm cái nắm xôi trước hết.
Thứ nhì, Bờm sinh ra lớn lên ở cái xứ kinh niên nghèo khó: "36 năm trước là xứ nghèo, hiện nay vẫn là xứ nghèo, 36 năm sau cũng vẫn nghèo". Kinh nghiệm kiếp nghèo di căn, di truyền lại dân nghèo biết rõ ruột gan mấy vị nhà giàu ở vùng quê quá đi chứ. Tham lam, bịp bợm, quơ góp của cải về nhà, đắc thế nhờ thời lên được hạng phú ông, thì trâu bò, gỗ lim, cá mè, chim đồi mồi, xôi thịt gì gì cũng có là nhờ quá trình nhũng lạm mới giàu. Mấy kẻ tham lam quơ của giữ của, làm chi chuyện bố thí của cải ra đâu ? Bố thí ? nhà giàu thường sợ hết của bởi "buôn ngô buôn tàu không giàu bằng buôn hà tiện."
Sự tham lam của vị phú ông cùng tận đến độ thấy một đứa đói khổ Bờm cầm quạt mo, cũng muốn "sở hữu tư nhân" cái quạt mo ấy luôn !
Thứ ba, Bờm biết tỏng sự lừa thời đại, phú ông sẽ bày đủ thứ vật chất phù phiếm, đủ thứ hàng độc ra dụ nó để đoạt cho được cái quạt. Chuyện phú ông đem ba bò chín trâu trả cho Bờm, cũng giống như chuyện hứa dắt dân nghèo lên xứ mật ngọt thiên đường để tha hồ sướng đó thôi. Bánh vẽ bịp có thể lừa được cả vô số khổ đau một nửa địa cầu đói rách. Ấy vậy, bánh vẽ dùng của cải xảo ngôn lại không thể qua mặt được Bờm.
Rõ ràng, Bờm hiểu nó đang đói, biết bụng người ta tham, biết lòng dạ phú ông, biết cái thực tế xao xót mình đang cần, biết sự hứa hưu vượn, biết từ chối mấy bánh vẽ lấy cái bánh thực. Có xôi rồi có mo, tha hồ cởi ngựa tàu cau. Bờm đã thực tế mà biết đổi chọn hợp lý, cân bằng cái giá trị "mo - xôi" thời cuộc xứ sở.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét