Ngày trở về.

Nhạc sĩ Phạm Duy có bài hát cho người thương phế binh "Ngày trở về có anh thương binh chống nạng cày bừa, vì thương yêu anh nên ngày trở về có con trâu xanh hết lòng giúp đỡ..." Ấy chuyện âm nhạc nghệ thuật viết che dấu đi sự bi đát thực đó thôi.
Người lính ra trận vương phải miểng bom viên đạn rủi chưa chết, sống mang thương tật phận thương phế binh. Thương phế binh lê tấm thân tàn khiếm khuyết đau đớn, có hai số phận tên thua tên thắng. Cùng giống dân Nam chung tiên tổ Hồng Bàng, vị nào sanh ra ở phía Bắc cầm súng AK rủi ro, nay sướng tiền chu cấp tháng "tàn không phế", vị nào đẻ nhầm phương Nam xui xẻo cầm súng M16, bây giờ khổ hết chỗ tả.
Chuyện thắng sướng thua khổ, xưa nay vốn luật lệ đời. Đi thi cử, ngồi đánh bạc, bán buôn giữa chợ đời, đá banh bóng chuyền vật võ, got talent ca hát cho tới nổ súng chiến tranh cướp đất giành dân, bầu bán tổng thống thủ tướng đến các thương phế binh..., là kẻ thắng tất nhiên sướng.
Kinh nghiệm đời dạy dỗ rằng khôn phù thịnh chớ đừng dại phù suy, tuy nhiên thấy những đồng bào tàn tạ lê lết, nhìn đôi mắt bi thảm người thua thấy mà thương cảm.


Nhớ lại nhạc sĩ Phạm Duy còn có câu hát rằng :
" Này em vang tiếng cười
Giờ chơi không e ngại
Trại cũ đã biến ra trường rồi
Hoa hồng nở giữa chốn vườn chơi..."
Trại ấy là trại tù. Xong xuôi chiến tranh, trại tù đập phá đi xây lại làm trường học. Lại thi vị vui đời hát cho lãng mạn, chứ thực tế thời ai cũng đã rõ rồi. Trại tù trưng dụng lại không đủ, phải xây thêm nhiều trại mới, giam cầm còn chưa hết !