Hoa Sứ

Sứ là một loài hoa cổ thụ được trồng trong đình chùa miếu mạo, mấy chốn không gian tĩnh lặng nghiêm trang. Thân nó trẻ thẳng thớn láng lẫy bao nhiêu, đến già lại quằn quại, sần sùi, sân si nổi bấy nhiêu. Có điều cho ra một gốc sứ già đâu dễ, đợi cả trăm năm.
Cuối Xuân đầu Hạ, đến thời của Sứ ra hoa.
Bọn nhỏ ngày xưa ít ỏi đồ chơi, bèn lấy cái chân nhang xoi rộng hoa Sứ, xỏ vô cầm chạy, thành ra cái chong chóng bông trắng vàng quay tít, trông rất thú vị. Người lớn thì hái bông sứ cho nhiều, kết chuổi, găm vô mấy nhánh cây chè tàu ngắt hết lá, thành ra bó hoa, chưng trong rằm Phật đản.
Vừa đẹp, vừa thơm, vừa tiện hợp.


Sứ màu đỏ hữu sắc vô hương, Sứ màu trắng phớt vàng lại thơm ngát ngạt ngào, nhất khi màn đêm buông xuống. Đêm càng khuya khoắt, hoa Sứ trắng càng thơm, lý do khiến người ta ít khi trồng trong vườn nhà vì theo kinh nghiệm dân gian Ngọc lan, Hoàng lan, cây Thị, cây Sứ ấy nơi thường trú thích thú của liệt vị vong linh rằm tháng bảy...
Truyền thuyết kể, xưa Chiêm Thành có vị quan được nhà vua phái đi giao thiệp với nước Ai Lao Vạn Tượng, giữa đường quan ấy bị bọn cướp vây đánh, may nhờ một con Hưu từ đâu xông đến trợ giúp. Quan thoát chết, nhưng Hưu nghĩa sĩ bị thương nặng nề. Vị quan bèn đem giấu ở một hốc đá, cứu chữa vết thương, đền ơn cứu mạng.
Thời gian gấp, quân lệnh thời như sơn, quan lên đường sự vụ lệnh. Ấy con Hưu nọ ôm vết thương, cứ quanh quẩn hốc đá đợi quan về.
Dần dà, Hưu yếu ớt rồi chết. Nơi đống xương Hưu bỗng mọc một cây lạ, nhánh đâm lên giống sừng Hưu, lá to y chang tai Hưu...
Cây lạ vươn lên giữa vùng đồi núi khô cháy, hoa nó trắng kết chùm thật nổi bật, hương ngào ngạc.
Vị quan đi sứ thấy lạ, bèn đem một cành về kể lại với nhà vua.
Cây hoa ấy được nhà vua lấy tên "ngoại" hoa Sứ, coi là một loài hoa linh thiêng Chămpa, chỉ được trồng nơi tôn kính. Dân chúng thì gọi đó là cây Đợi theo nghĩa đợi chờ.
Sau này, khi vua Lê Thánh Tông nước Đại Việt qua đánh Chiêm Thành, thấy hoa Sứ đẹp, ngài cũng lấy giống đem về trồng.


Hoa Sứ nay được gọi là hoa Chămpa, hoa Đại, và người Việt cũng trồng hoa Sứ ở mấy nơi tôn nghiêm, bày tỏ niềm tôn kính.
Với Lào, dân chúng nước này lại lấy hoa Sứ làm quốc hoa.
Vương quốc Chămpa đã biến mất, hoa Chămpa vẫn cứ còn toả hương thơm, nhắc lại chuyện Hưu, chuyện Sứ, chuyện đợi chờ, chuyện giao thiệp.
Người am hiểu quá khứ, nhìn vô hoa Sứ, nhớ một vương triều bị lấn áp mà mất nước.
Thoáng chút chi đó để ngậm ngùi...
- Clip Hoa Chămpa. Nhạc Lào