Nối lại sơn hà.

Ở về phía nam cuối xứ Hà Tịnh, dãy Hoành sơn cắt ngang như một nhát kiếm, từng phân cách hai nước Đại Việt với Chiêm Thành. Băng qua dãy núi khá là hùng vĩ này, có cái đèo Ngang nổi tiếng.
" Bước tới đèo Ngang bóng xế tà.
Cỏ cây xen đá, lá chen hoa..."
Thời Lê mạt, Nguyễn Hoàng bị người anh rể họ Trịnh o ép, bèn nhờ người đến gặp đệ nhất thần cơ diệu toán Trạng Trình để xin mưu kế thoát thân. Cụ Trạng khéo bày cho mấy chữ Hoành sơn nhất đái vạn đại dung thân, xui Hoàng thoát vô Nam lập nghiệp.
Chúa Nguyễn Hoàng cùng bộ hạ, con cháu kéo nhau vào, ăn ở cơi nới, lấn chiếm dần dà đất đai Chiêm Thành, Phù Nam, Chân Lạp, mở mang ra cái xứ đàng Trong.
Tên đất An nam chia hai xứ đàng Trong, đàng Ngoài; nhưng người đều cùng chung dòng máu Việt. Hai đàng gà nhà bôi mặt đá nhau, tơi bời khói lửa suốt 200 năm. Hai phe Trịnh Nguyễn mộng nhất thống không thành bởi duyên trời chưa tới. Phải đợi khi quân Tây Sơn nổi dậy, ngài Nguyễn Huệ cầm quân diệt Nguyễn, dẹp Trịnh, đuổi Tàu, kiến tạo ra cái mặt bằng thuận lợi cho Gia Long thống nhất sơn hà.
Thiên hạ hợp rồi phân, phân rồi hợp, hợp phân phân hợp, thành cái chu kỳ khách quan trời định. Người Pháp đến xâm lăng, chia VN ra ba kỳ mà cai trị. Hồ Chí Minh đem thuyết cộng sản Nga sô về gieo cấy, nhờ Tàu cộng giúp đỡ đánh Pháp, để lôi cuốn Mỹ nhảy vội vào VN chận họa diệt chủng.
Đất nước lại chia hai miền Nam Bắc phân tranh, lấy sông Bến Hải làm đường vĩ tuyến.


Dân chúng miền Nam gọi miền Bắc là "bọn Cộng sản Bắc Việt, tay sai của Nga Tàu", còn dân Bắc thì gọi VNCH là " bè lũ Ngụy miền Nam, tay sai Đế quốc Mỹ." Hai "tay sai" có chung ông tổ Hùng vương, cùng giống da vàng mũi tẹt, cùng có bà con cha mẹ anh em sống bên này bên kia hết cả. Ấy thế hai miền Nam, Bắc được hai khối Tự do, Cộng sản cung cấp cơm gạo, vũ khí, xe tăng bom đạn, đánh nhau miễn phí, làm nên một cuộc "đụng đầu lịch sử" hơn một phần tư thế kỷ.
Kết cục, nếu phân tranh Trịnh Nguyễn quân Nam tiến ra Bắc diệt bỏ chính quyền Lê - Trịnh, thì năm 1975, Bắc quân lại ồ ạt vào tiến chiếm"giải phóng" miền Nam.
Sơn hà thống nhất nhờ quân đội Cộng sản. Người hai miền qua cuộc chiến chết nhiều như rạ. Đất nước tan hoang, thiên hạ ly tán, ba triệu người Nam vượt bể lưu vong, hận thù chế độ. Biển Đông ngoại bang khống chế, quần đảo Hoàng Sa phên dậu vào tay China. Nhiều dãy núi ngọn đồi chiến lược ở biên giới phía Bắc đã mất sau năm 1979.
Ngày nay thời đã qua mấy chục năm ngày sơn hà nối lại rồi. Dù sức dù mẻ, Nam Bắc cũng đã lại liền một nước, đổi thay ít nhiều hơn trước, lòng người ta nguôi ngoai dần thù hận cách biệt ý thức hệ. Không ít dân chúng Việt hải ngoại về nước góp tay xây dựng lại quê hương, dẫu quê hương ấy đang còn vương kiếp nạn.


Cũng dễ hiểu. Không mấy ai thích thú với chế độ đảng đầu nậu, nhưng nhiều ai cũng biết rằng một khi đã để mực ướt áo mà nóng lòng tẩy xát tất sẽ làm rách nát bấy hết cả...
Chỉ một khi đời sống nâng cao, dân giàu nước mạnh, xã hội văn minh tiến bộ, mấy bọn người thiểu số nắm quyền nặng nề óc bảo thủ dần chết hết, lớp trẻ có học có hành phải tất nhiên thay thế.
Thế hệ sau tiếp nối, dần dà gột rửa, chắc chắn sẽ đem lại một kết thúc nhẹ nhàng.
Sơn hà nối lại, lòng người nối lại, bóng tối dần rồi tan, đau đớn dần rồi qua, Việt Nam văn minh dành cho con cháu.