Thây trăm họ công một người...

TS Luật Cù Huy Hà Vũ ở trong tù, ký ức ký họa ra cái hình tướng Giáp, mừng sinh nhật 100 tuổi vị tướng thần tượng của vô số người Việt này. Xem hình rồi đọc trang tin BS, thấy có bác còm sĩ viết rằng, " khi nghe người bạn kia nhắc lại câu thơ “Giãi thây trăm họ làm công một người” bỗng thấy sao xót xa, như thể đó là thân phận nhân dân Việt..."
Quả nhiên, nhờ dư luận đa chiều, sinh thêm sự hiểu, phải xáo lại nhiều sự quên.
Vào đời vua Đường Chiêu Tông bên Tàu, môn hạ của Kiến châu Thứ sử là Đào Tùng đỗ Tiến Sĩ đặc cách, được vua phong chức Trung Lang Lệnh, cho làm thơ ký giấy tờ ghi chép trong triều.
Bấy giờ vị Sơn Đông tráng sĩ Hoàng Sào, xuất xứ diêm dân buôn muối, tuy võ nghệ cao cường, văn chương thi phú đầy mình, nhưng phải phận thi đâu rớt đó. Chàng ta buồn chán xã hội, bèn theo tướng Vương Tiên Chi nổi dậy chống đối nhà nước. Năm 878, Chi chết, Sào lên thay, xưng là "Xung thiên Đại tướng quân", rồi đem binh đánh về phía Nam.
Tiết độ sứ Giao Châu là Cao Biền thế lực rất mạnh, quản cai Nam phương, kiêm nhiệm trấn thủ cả vùng Tây Xuyên Ba Thục. Binh lực của y lúc này, tới trên 10 vạn binh tinh nhuệ.
Năm Kỷ Hợi ( 879) Hoàng Sào đem quân xuống đánh Cao Biền, nhưng thua to, quân chết như rạ, xương khô phơi trắng chiến trường. Sào vội chuyển binh lên Bắc, tấn công thành Trường An.
Vua Đường phải kêu gọi mấy đốc quân phiên trấn về cứu triều đình đang cơn nguy biến.
Cao Biền thấy binh lực mình đã mạnh, bèn bất tuân lệnh vua, án binh bất động, cát cứ tạo phản. Đường Hi Tông bỏ thành chạy dài, nhà Đường từ đó lâm thế suy sụp. Nước Tàu loạn lạc Ngũ đại thập quốc...


Lại nói, Tiến sĩ thơ ký Đào Tùng có bài thơ "phản chiến" trứ danh, cảm khái về cái năm cao trào nổi dậy, Hoàng Sào đụng độ Cao Biền loạn lạc binh đao, dân chạy người chết, điêu tàn thảm thê "Kỷ Hợi Tuế".
" Trạch quốc giang sơn nhập chiến đồ,
Sinh dân hà kế lạc tiều tô.
Bằng quân mạc thoại phong hầu sự,
Nhất tướng công thành vạn cốt khô ".
Người ta thường quên ba câu trên, mà nhớ câu kết. Rất nhiều bản dịch Việt ngữ bài thơ này theo thích tuỳ ý.
Về nghĩa, đại khái là nước Trạch lâm sự chiến tranh, dân làm cách chi để an lạc đi đốn củi, cắt cỏ mà sống đây ? Xin chớ có bày đặt ồn ào nói chuyện chức tước nọ này nữa - một tướng nên danh là cả vạn người đã chết vậy.