Văn minh sơ sài lược sự.

Đầu tiên con khỉ sống từng bầy trên cây. Khí hậu thay đổi, rừng thu hẹp, khỉ chán sự ít cây, bèn bỏ xuống dưới đất, chui vô hang sống, thành ra con vượn cổ đại.
Vượn cổ đại lượm trái hái quả, bắt hàu bắt ốc, bắt cá cua sông suối, bắt chồn cheo ăn sống sít. Hai tay táy máy lượm đá đập đẻo mài cắt chặt chém vân vân...
Ngày kia duyên cơ hội cháy rừng, bọn vượn được thịt nai thui chín vô cùng ngon. Thế là chúng biết giá trị lửa, đem về hang nướng nấu, sưởi hơ. Bếp nấu trúng đá quặng, chảy ra sắt đồng đem mài dũa làm nên đồng sắt văn minh văn hóa.
Nhờ thịt, nhờ lửa, nhờ đá, nhờ đồng mấy nghìn năm, vượn cổ đại biến hóa ra người khi nào không biết. Hú hí chuyển nói năng, vẽ bậy quẹt bạ ra viết chữ, sống hang ở hốc biết lợp cái lều tranh cỏ trại.


Lượm lặt mà nên trồng trọt, săn bắn mà hóa chăn nuôi. Sống cả bầy chia ra gia đình hàng họ, thêm bộ tộc nhiều làng lắm nước. Nước này đánh nước nọ, cướp bóc của cải đàn bà, chiếm cứ cơi nới đất cư quần, sinh sự chiến tranh.
Người trí sáng có kẻ phát minh thứ này vật nọ, bày dạy nhau đa sự chuyện. Vua nước nào giỏi, dân nước nào khôn thời là "siêu cường quốc". Vua nước nào ngu, dân nước nào dốt, thời sẽ "quốc phá gia vong", bại liệt truyện suy yếu.
Đại để văn minh tiến bộ con người, sơ sài lược sự là vậy.


Ở nước ta bốn nghìn năm văn hiến, nhất Bắc nhì Nam, nhất Tàu nhì Việt, bế quan tỏa cảng, tự cao tự đại, ngạo mạn vô cùng. Để khi người Pháp vượt bể tới xâm chiếm, dân ta mới nhận ra mình muộn màng chậm trể, hủ lậu kém kẻ.
- Năm 1863, cụ Phan Thanh Giản đi sứ qua Pháp.
" Từ ngày đi sứ đến Tây kinh,
Thấy việc Âu Châu phải giật mình.
Kêu rủ đồng bang mau thức dậy
Hết lời năn nỉ chẳng ai tin ! "
- Năm 1921, nước Pháp đô hộ, có cụ Tản Đà đi chơi Huế :
" Rồng tiên cùng họ từ xưa,
Ba mươi năm mới bây giờ gặp nhau.
Nhận xem áo vải quần nâu,
Gái trai già trẻ một màu không hai.
Văn minh rày đã bán khai,
Mà đây còn hãy như đời Hùng Vương !"
- Năm 2011, trãi qua sau nhiều "cách mệnh", dân Nam ngộ rằng lắm sự văn minh.