Miền Bắc khởi nghĩa - Hoàng Hoa Thám.

Hoàng Hoa Thám người phủ Yên Thế tỉnh Bắc Giang, theo Cai tổng Hoàng Đình Kinh (Cai Kinh) đánh nhau với quân Pháp từ lúc 20 tuổi. Ông được phong làm Đề đốc, nên người đương thời gọi là Đề Thám.
Sau khi Cai tổng Kinh thất bại, Đề Thám vào Hà Tịnh xin cộng tác với Phan Đình Phùng. Nhưng cụ Phan Đình Phùng khuyên ông hãy về Bắc hoạt động để gây thêm ảnh hưởng cho phong trào khởi nghĩa.
Đề Thám bèn về đất Bắc lập chiến khu ở Yên Thế.
Chiến khu này là một vùng rộng mênh mông toàn là núi cao rừng thẳm, cây to cỏ rậm, lối đi quanh co gập ghềnh đầy cạm bẩy. Đồn trại xây dựng ở những nơi hiểm yếu và có đào đường hầm ăn thông với nhau. Nơi nào cày cấy được, quân lính làm ruộng để lấy lương thực. Còn súng đạn thì mua tận bên Tàu do một con đường bí mật đem vào.
Từ chiến khu, Đề Thám thường bất thình lình xua quân đánh tỉa các đồn giặc lẻ tẻ, hoặc phục kích các đội binh đi tuần tiễu để cướp giật vũ khí.

Có một đêm, ông kéo nghĩa quân về đột kích Hà Nội, tuy không thành công nhưng cũng làm cho quân Pháp kinh hồn hoảng vía.
Những khi quân Pháp đến đánh phá chiến khu, ông dụ chúng vào sâu trong rừng núi, rồi đem binh đánh bọc hậu làm cho chúng đại bại. Ngót 30 năm trời, Pháp tổn hại rất nhiều.
Thật là oai danh "Hùm thiêng Yên Thế" lừng lẫy trong xứ.
Sau, Pháp dùng quỷ kế mướn tên khách Lương Tam Kỳ cho thủ hạ đến nhập đảng ông, rồi thừa lúc ông ngủ ám sát ông.
Nhận xét:
Nhờ có dũng cảm và mưu trí, lại thêm cương quyết và kiên nhẫn, Hoàng Hoa Thám là một vị lãnh đạo nghĩa quân đã chống cự với quân Pháp lâu dài và kịch liệt nhất.
(Theo Quốc Sử lớp Ba - VNCH)

Bài đọc thêm:
Rừng xanh vùng vẫy.
Yên Thế ! Một nơi hiểm trở rừng xanh nước độc, đầy thú dữ và lau sậy. Cảnh Yên Thế đã hiện ra chứa chan những sự bí mật hãi hùng, ai nghe nói cũng phải rùng mình. Cây leo cỏ rậm, suối cả đèo cao, núi rừng Yên Thế rất khó qua lại cho những người mới từ nơi khác lạc lối tiến vào.
Trong những khu rừng rậm rạp, những đèo đá chập chờn thường có bóng người lúc ẩn lúc hiện như những bóng ma trơi.
Đêm đến, cảnh Yên Thế lại càng bí mật lạnh lùng. Thỉnh thoảng chúa rừng xanh lại cao đưa mấy tiếng gầm vang, thế là muôn loài lại im hơi lặng tiếng trong hang sâu hay bụi cỏ.
Dựa vào địa thế thiên nhiên hiểm trở, một thủ lãnh Cần vương đã tụ tập đồng chí chiếm cứ là chúa tể cả một miền này ngót 30 năm trời.
Người ấy là Hoàng Hoa Thám.
(Theo Huyền Quang - Đề Thám)