Mai Xuân Thưởng sanh ở làng Phú Lạc tỉnh Bình Định, nơi phát xuất ba vua Tây Sơn. Cha mất sớm, ông rất chăm lo học tập nghề văn nghiệp võ và thường giao du với các bậc nghĩa khí trong hạt nhà. Ông rất thông minh, học ít hiểu nhiều, thi đỗ Cử nhân năm 25 tuổi.
Gặp lúc quân Pháp chiếm kinh thành Huế, vua Hàm Nghi chạy ra Quảng Bình truyền hịch Cần Vương, ông về quê nhà dựng cờ khởi nghĩa. Người yêu nước theo ông rất đông. Ông cho xây đắp đồn lũy, tích trữ lương thực, luyện tập binh sĩ.
Danh tiếng ông vang lừng khắp Nam - Trung - Bắc, làm cho Pháp phải lo sợ.
Bên quân Pháp thì súng trường, đại bác. Bên nghĩa binh của ông chỉ có giáo mác, gươm đao. Thế nên nghĩa binh thường dùng cách đánh giáp lá cà, làm cho quân Pháp nhiều phen thất bại.
Xong trận này, ông bày trận khác, thắng thì hăng hái đã đành, mà thua ông vẫn một lòng hăng hái. Vì vậy, quân Pháp đánh mãi mà thế lực ông cũng không nao núng.
Sau, viện binh của Pháp từ Gia Định kéo ra, do Trần Bá Lộc dẫn đường chỉ lối. Ông dàn binh đánh một trận kịch liệt nhưng vì địch quá mạnh, ông phải thua to.
Mai Xuân Thưởng rút quân vào núi, quân Pháp tìm mãi không được. Trần Bá Lộc bày kế bắt dân làng ông và mẹ ông đem hành hạ. Ông phải ra mặt để cứu mẹ và dân làng.
Lộc dụ ông hàng, ông đáp:
"Chỉ có Đoạn đầu tướng quân chớ không có Hàng đầu tướng quân !".
Lộc đưa ông ra pháp trường. Ông không thay đổi nét mặt, xây về phía Bắc lạy năm lạy đền nợ nước, xây về phía Tây lạy bốn lạy từ giả mẹ già, rồi ung dung chịu chết.
Nhận xét:
Mai Xuân Thưởng đã treo gương thanh niên anh dũng chống xâm lăng.
"Đem thân đền nợ nước non,
Còn non còn nước, hãy còn tiếng thơm."
(Theo Quốc Sử lớp Ba - VNCH)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét