Trần Bình Trọng - Thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc.

Trần Bình Trọng vốn dòng dõi vua Lê Đại Hành. Từ đời Trần Thái Tông, vì ông cha có công lớn, nên ông được đổi sang họ Trần.
Ông là người tài giỏi và trung nghĩa, vua phong là Bảo Nghĩa Vương. Khi quân Nguyên xâm chiếm nước ta lần thứ 2, ông lãnh ấn Tiên phong, ngăn giặc tại vùng biên thùy.
Lúc đầu thế giặc rất mạnh, binh ta phải lui khắp các nơi.
Sau khi thành Thăng Long thất thủ, vua dời đô về Thanh Hóa, giao cho Bình Trọng trấn giữ Thiên Trường thuộc tỉnh Nam Định để chặn đường tiến quân của giặc.
Quân Nguyên đem đại binh đến vây đánh, ông chống cự rất hăng, nhưng vì quân ít thế cô, ông bị thua và bị giặc bắt sống giải đến tướng Nguyên là Thoát Hoan.

Thoát Hoan biết ông là một dũng tướng, muốn khuyên dỗ về hàng, nên đối đãi với ông rất tử tế. Giặc sai người dọn cỗ thiết đãi, ông nhất quyết không ăn. Giặc hỏi han, ông ngồi im không thèm đáp. Giặc dọa nạt, ông vẫn thản nhiên.
Sau cùng, Thoát Hoan đem mồi phú quý dụ ông:
- "Tướng quân hãy về hàng ta đi, rồi sẽ được phong làm vương đất Bắc.
Bình Trọng nổi giận quát lên rằng:
-"Ta thà làm quỷ nước Nam chớ không thèm làm vương đất Bắc. Ta đã bị bắt thì chỉ còn lấy cái chết để đền nợ nước mà thôi !"
Thoát Hoan biết không thể dụ ông được, nên sai quân đem chém.
Người trong nước nghe tin, ai cũng thương xót và kính phục.
Khi bình xong giặc Nguyên, vua truy tặng ông rất hậu và sai người dựng đền thờ.
Nhận xét:
Thà chết vinh chớ không chịu sống nhục, Trần Bình Trọng đã nêu gương trung liệt cho muôn đời.
(Theo Quốc Sử lớp Ba - VNCH)